Thị trường tiền mã hóa đã chứng kiến không ít những trào lưu “vươn lên rồi lại lụi tàn”. Sau DeFi, GameFi, và SocialFi, DeSci (Khoa học Phi tập trung) từng được kỳ vọng sẽ là một làn sóng đột phá tiếp theo, với sứ mệnh cao cả là giải quyết những hạn chế cố hữu của ngành khoa học truyền thống. Tuy nhiên, bất chấp sự hậu thuẫn từ những “ông lớn” như Binance hay Solana, DeSci vẫn chưa thể bùng nổ như mong đợi.

Vậy, điều gì đã kìm hãm sự phát triển của DeSci? Phải chăng đây chỉ là một giấc mơ viễn vông, hay chúng ta đã nhìn sai vấn đề ngay từ đầu?

Thách thức của một ngành khoa học không thể "di chuyển" nhanh

Vấn đề cốt lõi không nằm ở công nghệ, mà ở bản chất của khoa học. Nghiên cứu khoa học là một quá trình dài hơi, tỉ mỉ, đòi hỏi sự kiên nhẫn và tuân thủ các quy trình nghiêm ngặt. Khác với các dự án DeFi có thể ra mắt trong vài tháng, một khám phá khoa học có thể mất hàng năm, thậm chí hàng thập kỷ để được xác minh và công nhận.

Những nỗ lực ban đầu của DeSci thường mắc kẹt ở một mô hình khá đơn giản: gây quỹ cộng đồng cho các nghiên cứu. Đây là một bước tiến đáng ghi nhận, nhưng lại không đủ để giải quyết những thách thức lớn hơn. Việc tạo ra một token để huy động vốn có thể thu hút sự chú ý ban đầu, nhưng nếu không có một cơ chế rõ ràng để biến số vốn đó thành kết quả khoa học cụ thể, minh bạch và có thể kiểm chứng, cộng đồng sẽ dần mất đi niềm tin. DeSci cần làm nhiều hơn là chỉ đóng vai trò là một "quỹ đầu tư mạo hiểm" cho khoa học.

Thách thức thứ hai đến từ việc tích hợp công nghệ. Làm thế nào để các nhà khoa học, những người vốn đã quen với các phương pháp truyền thống, có thể dễ dàng sử dụng và tin tưởng vào blockchain? Việc ghi lại dữ liệu, quản lý tài sản trí tuệ (IP) hay thậm chí là xuất bản công trình đều cần một khung kỹ thuật vững chắc và thân thiện với người dùng. Đây là một khoảng trống lớn mà nhiều dự án DeSci vẫn chưa lấp đầy được.

Eterna Labs: Một mô hình mới, một hướng đi thực tế

Trong bối cảnh đó, Eterna Labs nổi lên như một điểm sáng đầy hứa hẹn, không phải vì quy mô lớn mà vì cách tiếp cận thực tế và đổi mới. Eterna không chỉ đơn thuần là một dự án “tokenomics”, mà là một minh chứng sống động cho tiềm năng thực sự của DeSci.

Sứ mệnh rõ ràng và cụ thể

Eterna Labs tập trung vào một lĩnh vực cụ thể, dễ hiểu và mang lại giá trị to lớn cho xã hội: nghiên cứu tuổi thọ (longevity research). Thay vì đi theo một mục tiêu chung chung, họ xác định rõ ràng mục tiêu là kéo dài tuổi thọ con người thông qua các thí nghiệm công khai. Điều này tạo ra một sự kết nối mạnh mẽ với cộng đồng, vì ai cũng có thể hiểu và ủng hộ một mục tiêu nhân văn như vậy.

“Công thức dược học mã nguồn mở” – Decentralizing the Process

Đây là điểm khác biệt cốt lõi. Eterna Labs không chỉ gây quỹ, họ đang xây dựng một quy trình nghiên cứu khoa học hoàn toàn mới: công thức dược học mã nguồn mở (open-source pharmacology). Bằng cách thực hiện các thí nghiệm, ghi lại toàn bộ dữ liệu và công bố kết quả theo thời gian thực trên blockchain, họ đang làm cho quá trình nghiên cứu trở nên minh bạch và bất biến.

Điều này có ý nghĩa to lớn. Nó phá vỡ sự độc quyền về dữ liệu của các tổ chức nghiên cứu truyền thống và các công ty dược phẩm. Bất kỳ ai cũng có thể truy cập, kiểm tra và xác minh các kết quả. Cộng đồng không còn là những người thụ động đóng góp vốn, mà trở thành những người tham gia giám sát, thẩm định và thậm chí là đóng góp ý tưởng. Đây chính là cách DeSci nên hoạt động: sử dụng blockchain để xây dựng lòng tin, không chỉ để tạo ra token.

Mô hình tài chính bền vững và tập trung

Việc Eterna Labs huy động một khoản quỹ nhỏ (101 SOL) trên Daos Fun là một động thái đầy chiến lược. Nó cho thấy dự án đang đi theo một mô hình gây quỹ phi tập trung nhưng có mục tiêu rõ ràng. Khoản tiền này được dùng để tài trợ cho một giai đoạn nghiên cứu cụ thể (“Phase 1”), chứ không phải cho một đợt phát hành token ồ ạt và vô nghĩa. Đây là một mô hình bền vững hơn, gắn liền với các mốc khoa học có thể đo lường, tạo động lực cho cả nhà khoa học và nhà đầu tư cộng đồng.

🧾 [Initiation File #ΞL-00X]
Project: ETERNA
Objective: Extend biological runtime
Environment: On-chain, open-source
Backed : [@pumpdotscience] [@daosdotfun]

:: ENTRY 001 ::
Human life is finite — but not necessarily fixed.
Eterna Labs is a decentralized longevity research… pic.twitter.com/fKVzChTxdH

— Eterna Labs (@eterna_labs) July 24, 2025

Tương lai nào cho DeSci?

Dựa trên mô hình của Eterna Labs, chúng ta có thể phác họa một tương lai thực tế hơn cho DeSci. Nó sẽ không phải là một thị trường bùng nổ với hàng trăm dự án token hóa, mà sẽ là một hệ sinh thái được xây dựng từ những dự án chất lượng, tập trung vào giá trị cốt lõi.

• Từ tokenomics đến “Science-as-a-Service”: Các dự án DeSci trong tương lai sẽ thành công khi họ cung cấp một nền tảng công nghệ thực sự hữu ích cho các nhà khoa học. Đó có thể là một cơ chế để quản lý dữ liệu bất biến, một giao thức để xác thực kết quả hay một hệ thống tài trợ vi mô cho các thí nghiệm nhỏ.

• Tập trung vào các lĩnh vực cụ thể: Thay vì cố gắng giải quyết tất cả mọi vấn đề, DeSci sẽ phát triển mạnh mẽ trong các lĩnh vực cụ thể nơi mà tính minh bạch và sự hợp tác cộng đồng mang lại lợi thế lớn. Nghiên cứu y học, công nghệ sinh học hay biến đổi khí hậu là những ứng viên tiềm năng.

• Hệ thống đánh giá mới: Blockchain có thể là nền tảng cho một hệ thống đánh giá ngang hàng (peer-review) phi tập trung, nhanh chóng và công bằng hơn so với các tạp chí khoa học truyền thống. Điều này sẽ giúp các nhà khoa học nhanh chóng công bố và được công nhận công trình của mình.

DeSci chưa thất bại, nó chỉ đang trong giai đoạn “tìm kiếm mô hình phù hợp”. Những dự án tiên phong như Eterna Labs đang dọn đường, chứng minh rằng DeSci có thể trở thành một công cụ mạnh mẽ để dân chủ hóa và tăng tốc quá trình khám phá khoa học. Câu chuyện về việc họ gây quỹ chỉ với 101 SOL không phải là một dấu hiệu của sự nhỏ bé, mà là một minh chứng cho sự bắt đầu của một mô hình mới, nơi niềm tin và giá trị thực sự được đặt lên hàng đầu.

Kết luận

Tương lai của DeSci không nằm ở việc liệu các nhân tố hay tổ chức lớn có tiếp tục "shill" nữa hay không, mà nằm ở khả năng của các dự án như Eterna Labs trong việc chứng minh rằng blockchain có thể không chỉ là một công cụ tài chính. Thay vào đó, nó là một nền tảng vững chắc để thúc đẩy sự tiến bộ của khoa học nhân loại, thông qua các mô hình gây quỹ minh bạch, quy trình nghiên cứu công khai và sự tham gia thực sự của cộng đồng. Đây là con đường duy nhất để DeSci vượt qua giai đoạn “trào lưu” và trở thành một phần không thể thiếu của ngành khoa học thế kỷ 21.